بزرگنمايي:
کم‌آبي و خشکسالي يکي از مهم‌ترين مسائل و بحران‌هاي استان يزد است و نه تنها جامعه انساني را در معرض بحراني بزرگ قرار داده بلکه محيط زيست و حيات وحش را نيز تحت تاثير قرار داده است.
هرچه هوا رو به گرما مي‌رود، اين بحران در مناطق حيات وحش اوج مي‌گيرد و به طور قطع در تابستان امسال، پناهگاه حيات وحش دره انجير با مشکلات بسياري در اين زمينه مواجه خواهد بود.
در حالي که هنوز ماه دوم از فصل بهار به نيمه نرسيده است، بارندگيها در استان يزد قطع شده و بارندگي‌هاي چند وقت اخير نيز پاسخگوي دشت‌هاي وسيع و بزرگ منطقه نيست.
اين امر سبب شده تا دره انجير به عنوان يک زيستگاه بزرگ، در معرض يک بحران قرار گيرد، بحراني که به طور قطع گريبانگير ساير پناهگاه‌ها، پارک‌هاي ملي و مناطق حفاظت شده استان يزد نيز خواهد بود.
دره انجير زيستگاه گونه‌هاي نادر جانوري و گياهي
اما پناهگاه حيات وحش دره انجير به لحاظ وسعت بسيار زياد، تنوع گونه‌ها و برخورداري از گونه‌هاي نادري نظير يوزپلنگ آسيايي، بسيار در استان حائز اهميت است و اميد مي‌رود مشکلات چنداني به دنبال بحران‌هاي آبي در استان يزد در اين مناطق ايجاد نشود.
اما معرفي دره انجير به عنوان يک زيستگاه طبيعي خالي از لطف نيست و دوستداران محيط زيست و حيات وحش، با منطقه‌اي وسيع سرشار از گونه‌هاي گياهي و جانوري آشنا مي‌شوند.
منطقه دره انجير به دليل دارا بودن ارزش‌هاي مختلف محيط زيستي به منظور حفظ و حراست از حيات وحش، پوشش گياهي و تامين امنيت براي بقا و ازدياد جمعيت‌هاي جانوري، از سال 1367 با عنوان منطقه شکار ممنوع دره انجير، آريز و باجگان با وسعتي حدود 700 هزار هکتار در محدوده شهرستان‌هاي اردکان و بافق آگهي رسمي شد و در سال 1357 بخش‌هايي از منطقه که از قابليت‌هاي بالايي برخوردار بود، به عنوان منطقه حفاظت شده کوه بافق واقع در حوزه استحفاظي شهرستان بافق به تصويب شوراي عالي حفاظت محيط زيست رسيد و بقيه عرصه بر اساس قابليت‌هاي اکولوژيکي با وسعت 175هزار هکتار، ارتقا سطح يافت و به عنوان پناهگاه حيات وحش دره انجير در زمره مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفت.
حال اين منطقه و منطقه حفاظت شده کوه بافق، يکي از مهم‌ترين و اصلي‌ترين زيستگاه‌هاي يوزپلنگ آسيايي به شمار مي‌روند و نيمي از جمعيت يوزپلنگ موجود در کشور در اين دو منطقه زندگي مي‌کنند.
دره انجير از نظر تقسيمات کشوري در استان يزد و در محدوده استحفاظي شهرستان اردکان و در فاصله 25 کيلومتري شرق مرکز بخش خرانق واقع شده و مهم‌ترين مسير دسترسي به آن، جاده اصلي يزد ـ طبس و جاده اختصاصي چادرملو ـ ساغند و خرانق است.
مجتمع صنعتي و معدني چادرملو تنها عرصه حضور انسان در محدوده دره انجير است
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد در مورد سيماي طبيعي منطقه دره انجير اظهار داشت: پناهگاه حيات وحش دره انجير دربرگيرنده واحدهاي کوهستان، تپه ماهور و نهشته‌هاي آبرفتي است و دامنه‌هاي واحد کوهستان و تپه ماهورها تماما از نوع دامنه‌هاي نامنظم هستند.
حسن اکبري خاطرنشان کرد: به جز مجتمع صنعتي و معدني چادرملو، در محدوده‌هاي کوهستاني اشکال مختلف حضور انسان ناچيز است و مزرعه و سکونتگاه خاصي در منطقه ديده نمي‌شود.
وي با اشاره به ويژگي‌هاي خاک‌شناسي منطقه نيز عنوان کرد: اراضي پست و شور اين منطقه به دليل تبخير زياد به طور عام به صورت پهنه‌هاي نمکي و باتلاقي ديده مي‌شوند و امکان رشد گونه‌هاي گياهي به جز گونه‌هاي مقاوم در برابر شوري وجود ندارد.
بارش سالانه 74 ميلي‌متر باران در دره انجير
اکبري، ميانگين بارندگي سالانه پناهگاه حيات وحش دره انجير را 74 ميلي‌متر برآورد کرد و افزود: حداکثر بارندگيها در دي‌ماه است و در خرداد، تير، مرداد و شهريور فاقد بارندگي است.
وي تغييرات دمايي روز و شب را نيز در اين منطقه بسيار زياد اعلام کرد و اظهار داشت: زمستان‌هاي اين منطقه بسيار سرد و خشک و تابستان‌هاي آن نيز بسيار گرم و خشک است و بالا بودن تبخير و کمي نزولات جوي، از ويژگي‌هاي اين منطقه است.
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد خاطرنشان کرد: اين منطقه هيچ رودخانه دائمي ندارد و منابع آبي منطقه اغلب شور و يا لب شور هستند و تعداد معدودي داراي آب شيرين هستند.
اکبري با اشاره به اينکه آب نبايد در پناهگاه‌هاي حيات وحش به يک بحران تبديل شود، تصريح کرد: تلاش شده با ساخت آب‌انبارهاي ذخيره آب، حفر يک حلقه چاه و نصب تلمبه بادي بر روي آن، تعمير و مرمت سنگاب‌ها، ساخت تعدادي آبشخور و ... در منطقه، از ايجاد بحران جدي جلوگيري شود.
با توجه به ويژگي‌هاي منطقه، گونه‌هاي گياهي و جانوري با ارزش حفاظتي در اين منطقه وجود دارد که شايد نظير آن در هيچ نقطه ديگر از کشور يافت نشود.
گونه‌هاي گياهي اين منطقه که داراي ارزش حفاظتي است، شامل کلاه ميرحسن دم عقربي، تنگرس، گون درختچه‌اي، کاروانکش، وشا، آنغوزه، سگ دندان خاردار، شور يزدي، آويشن شيرازي و شنگ اسبي کم گل است.
به جز اين گياهان، گونه‌هاي ديگري نظير درمنه دشتي، قيچ، گون، بهوه شور، اسکنبيل کرماني، پرند، چوبک، گز، خيارک و ... نيز در اين مناطق يافت مي‌شوند.
وجود زنجيره غذايي مناسب، دره انجير را به زيستگاه يوزپلنگ آسيايي تبديل کرده است
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد در مورد حيات وحش اين زيستگاه نيز اظهار داشت: دامنه‌هاي با شيب ملايم و تپه ماهورهاي حاشيه ارتفاعات دره انجير، پناهگاه مناسبي براي گونه‌هايي همچون قوچ و ميش، جبير و خرگوش فراهم کرده است.
اکبري خاطرنشان کرد: بکر بودن دره انجير از يک سو و وجود جمعيت گونه‌هاي ارزشمند حيات وحش به ويژه قوچ و ميش در منطقه و ساير حلقه‌هاي زنجيره غذايي، فضا را براي زيست گوشتخواراني نظير يوزپلنگ امن کرده و اين منطقه را به عنوان يکي از زيستگاه‌هاي اصلي يوزپلنگ آسيايي مطرح کرده است.
وي از قوچ و ميش، کل و بز، جبير، يوزپلنگ، روباه معمولي، شغال، گرگ، خرگوش، تشي، کاراکال، گربه وحشي، شاه روباه، پلنگ ايراني، روباه شني و خارپشت برانت به عنوان اصلي‌ترين گونه‌هاي پناهگاه حيات وحش دره انجير ياد کرد.
اما پرندگان نيز در اين پناهگاه گونه‌هاي متعددي دارند که از آن جمله مي‌توان به کبک، تيهو، باقرقره شکم سياه، کبوتر چاهي، کلاغ ابلق، زاغ بور، چکاوک بياباني، چلچله، عقاب طلايي، عقاب دشتي، شاهين، دليجه و .. اشاره کرد.
اکبري در مورد گونه‌هاي پرندگان اين منطقه نيز اظهار داشت: تاکنون بيش از 25 گونه پرنده در اين منطقه شناسايي شده زيرا دره انجير محل مناسبي براي حيات و زادآوري گونه‌هاي بسياري از پرندگان است.
اميد که بارش باران رحمت الهي بتواند اين منطقه را از بحران آبي برهاند و پناهگاه دره انجير همچنان زيستگاه اصلي نادرترين گونه گربه‌سانان يعني يوزپلنگ آسيايي باقي بماند.