بزرگنمايي:
پناهگاه حيات وحش بوروئيه از نظر توان اکولوژيک، تنوع و تراکم گياهي و ساير شاخص‌هاي حفاظتي، بسيار ارزشمند است.
پناهگاه حيات وحش بوروئيه نخستين منطقه تحت حمايت سازمان حفاظت محيط زيست در استان يزد با مساحتي حدود 78هزار هکتار در جنوب استان يزد و در شهرستان خاتم و در نزديکي شهر هرات به عنوان مرکز شهرستان خاتم قرار دارد.
اين منطقه به وسيله جاده‌هاي مواصلاتي اين شهر احاطه شده به طوري که در جنوب منطقه جاده آسفالته هرات به سرچهان و شيراز وجود دارد که مرز منطقه را نيز شامل مي‌شود.
علاوه بر آن در غرب منطقه نيز جاده آسفالته توتک به روستاهاي کرخنگان و چنارناز واقع شده و اين جاده در ادامه اين جاده به سمت جنوب، با عبور از روستاي بوروئيه خوانسار و روستاي خوانسار به جاده آسفالته هرات - سرچهان وصل مي‌شود.
جاده‌هاي خاکي متعددي نيز در حاشيه و داخل منطقه وجود دارد که اغلب توسط روستاهاي حاشيه منطقه مورد استفاده قرار مي‌گيرند و عمده‌ترين جاده خاکي منطقه معروف به جاده بوروئيه، از پوزه زرد آغاز مي‌شود و پس از گذشتن از روستاهاي بوروئيه واقع در مرکز منطقه به جاده آسفالته کرخنگان - چنارناز مي‌پيوندد.
توجه ويژه شکارچيان به منطقه حفاظت شده بوروئيه
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد در مورد اين منطقه اظهار داشت: اين منطقه قبل از انقلاب مورد توجه شکارچيان استان‌هاي مختلف بوده است و از سال 79 به مدت دو سال به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفي شد و در سال 1381 به دليل ويژگي‌ها و غناي طبيعي منطقه، با عنوان پناهگاه حيات وحش تحت مديريت قرار گرفت.
حسن اکبري عنوان کرد: با وجود گذشت کمتر از يک دهه از ارتقا سطح حفاظتي منطقه و نامساعد بودن شرايط آب و هوايي در اين برهه زماني، بهبود شرايط حفاظت فيزيکي منطقه موجب افزايش چشمگير حيات وحش منطقه شده است.
وي افزود: اين منطقه با بهره‌مندي از اکوسيستم‌هاي مختلف دشت و کوهستاني، زيستگاه مناسبي براي گونههاي مختلف پستانداران، پرندگان، خزندگان و حتي گياهان فراهم کرده است.
اکبري از آب به عنوان يکي از عناصر تشکيل دهنده اکوسيستم‌ها و فاکتورهاي تعيين کننده و شاخص در بهره‌وري عرصه‌هاي طبيعي ياد کرد و افزود: پناهگاه حيات وحش بوروئيه در فلات مرکزي کشور قرار گرفته و به طور کلي از منابع آبي کمي برخوردار است به همين دليل تامين آب و پراکنش مناسب منابع آبي در اولويت برنامه‌هاي مديريتي قرار دارد به همين دليل تاکنون 11 باب آب انبار در نقاط مختلف منطقه ساخته و آبگيري شده است.
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد با تشريح ديگر منابع آبي اين منطقه حفاظت شده، خاطرنشان کرد: متوسط سالانه بارش در اين پناهگاه 91.3 ميلي‌متر و دماي سالانه 18.6 درجه برآورد شده اما به هر صورت بالا بودن نسبي درجه حرارت و تغييرات دمايي در ايام مختلف سال و حتي در طول يک شبانه روز، کمبود نزولات جوي و توزيع نامناسب بارش و بالا بودن تبخير، تابستان‌هاي گرم و خشک در دشت‌ها و اعتدال نسبي هوا در ارتفاعات را رقم زده و موجب حاکميت سيستم اقليمي خشک در منطقه شده است.
شناسايي 30 گونه گياهي داراي ارزش‌هاي حفاظتي در بوروئيه
وي با اشاره به گونههاي گياهي موجود در منطقه عنوان کرد: در اين منطقه در مجموع 189 گونه گياهي متعلق به 85 جنس و 42 خانواده شناسايي شده است که از مجموع 189 گونه شناسايي شده، 30 گونه داراي ارزش‌هاي حفاظتي ويژه هستند و در فهرست سرخ قرار دارند.
اکبري از جمله اين گونه‌ها به کيکم، چوبک خاردار، شکر تيغال بوته‌اي، گل بي‌مرگ گنوئي، کرقيچ بياباني، شنگ يزدي، پيچک دارابي، جگن، ارمک بياباني، شيرسگ بلوچستاني، شاه تره ايراني، لبديسي بوته‌اي، گل اروانه يزدي، پونه، گوش بره ايراني، آويشن شيرازي، زيتون، گونه گون، شيرين بيان، بادام عاجي، آنقوزه و ... اشاره کرد.
وي خاطرنشان کرد: در بين 30 گونه داراي ارزش حفاظتي، تنها گونه آنغوزه با ارزش حفاظتي در معرض خطر، دو گونه با ارزش حفاظتي آسيب‌پذير، 26 گونه با ارزش حفاظتي در معرض خطر کمتر و يک گونه فاقد اطلاعات، مشخص شده است.
اما به جز گونههاي گياهي، در اين منطقه حيات وحش نيز غني و داراي تنوع گونه‌اي است به نحوي که 25 گونه پستاندار از 14 خانواده در اين منطقه شناسايي شده که از اين تعداد هفت گونه به عنوان اولويت‌هاي حفاظتي منطقه در ايران و جهان مطرح هستند.
قوچ و ميش کل و بز و کبک سه عنصر شاخص در اين منطقه هستند و هر چند جمعيت‌هاي کل و بز و قوچ و ميش منطقه، با گذر از منطقه کوهستاني گردنه بطري، با افت تنوع ژني مواجه هستند اما حفاظت نسبتا مطلوب عرصه در طول چند سال گذشته، احيا جمعيت اين گونههاي ارزشمند و ترميم زنجيره غذايي پناهگاه را سبب شد است به گونه‌اي که آثار از حضور گوشتخواران در راس هرم غذايي به ويژه پلنگ در منطقه به چشم مي‌خورد.
زمينه مساعد استقرار فصلي پرندگان مهاجر شکاري در بوروئيه
کفتار و گرگ نيز از ديگر گوشتخواران سازگار منطقه محسوب مي‌شوند و حضور گونه جبير در دشت‌هاي حاشيه شرقي منطقه بر غناي زيستي پناهگاه افزوده است و تلاقي دو اکوسيستم کوهستان و کوير، زمينه استقرار فصلي پرندگان مهاجر شکاري را فراهم کرده است.
معاون محيط طبيعي اداره کل محيط زيست استان يزد درباره گونههاي جانوري و شرايط زيستي آنها در اين منطقه نيز اظهار داشت: تعدد غارها در پناهگاه حيات وحش بوروئيه به عنوان يکي از اشکال مهم و تاثيرگذار پناه در ارتقا مطلوبيت زيستگاه براي بسياري از گونههاي حيات وحش به ويژه کفتارها و خفاش‌ها بسيار موثر بوده است اما در زمينه بسياري از راسته‌ها به ويژه جوندگان و خفاش‌ها و رده خزندگان منطقه، مطالعات جامعي صورت نگرفته و اطلاعات اندکي در دسترس است.
حسن اکبري بيان کرد: حضور دائم در بخش‌هاي مختلف منطقه به دليل نا امني ناشي از اشغال زيستگاه، وجود سگ‌هاي گله و آگاهي اندک جوامع محلي همواره از تهديدهاي جدي حيات وحش در گذشته بوده است.
وي خاطرنشان کرد: در ميان گونههاي ياد شده، قوچ و ميش، جبير، خرس قهوه‌اي، پلنگ و کاراکال گونههاي حمايت شده مطابق با قوانين و مقررات حفاظت محيط زيست ايران است و در اولويت برنامه‌هاي حفاظتي منطقه قرار دارند.
شناسايي 65 گونه پرنده در بوروئيه/ هوبره و عقاب شاهي در فهرست سرخ
اکبري در مورد پرندگان اين منطقه نيز عنوان کرد: در پناهگاه حيات وحش بوروئيه در مجموع 65 گونه پرنده متعلق به 28 خانواده شناسايي شده و پرندگان حمايت شده در سطح ملي و بين‌المللي اين ناحيه 11 گونه هستند که البته در اين ميان، دو گونه عقاب شاهي و هوبره به لحاظ قرار گرفتن در فهرست سرخ از اهميت بيشتري برخوردارند.
وي تصريح کرد: اين منطقه با اين همه گونههاي متنوع جانوري و گياهي، از نظر توان اکولوژيک و تراکم گياهي و ساير شاخص‌هاي حفاظتي بسيار ارزشمند است اما نزديکي مزارع و قرار گرفتن برخي مزارع در منطقه حيات وحش، دشواري‌هايي را رقم زده که عمده‌ترين آن، گرايش حيات وحش به اراضي کشاورزي و وارد آمدن خسارت به کشاورزان است که در صورت عدم اتخاذ تدابير لازم به منظور کنترل موضوع، احتمال بروز مشکلاتي در اين زمينه بالاست.
اکبري خاطرنشان کرد: در يک ديدگاه کلي، تعارضات پناهگاه حيات وحش بوروئيه شامل خشکسالي و شکار غيرمجاز، چراي دام، اراضي کشاورزي، جاده‌ها، سکونتگاه‌ها، برداشت گياهان دارويي و ... است.
اين تهديدها بر ضرورت اجراي برنامه‌هاي کنترل احيا زيستگاه و انجام اقدامات لازم براي بهبود وضعيت اکولوژيکي و بيولوژيکي منطقه مي‌افزايد و به نظر مي‌رسد در اين منطقه بايد در سه محور تقويت امکانات زيربنايي، بهبود کيفي منابع حياتي و پژوهش، تعادل اکوسيستمي منطقه را برقرار کرد.