بزرگنمايي:

 خبریزد- «قنات زارچ»، قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین قنات جهان است که در یزد واقع شده است.

قدمت این قنات كه با 2115 حلقه چاه دارای 250 کیلومتر طول است، حدود 1200 سال برآورده شده و از آنجایی كه برخی از میله‌های این قنات در محل كنونی مسجد جامع یزد واقع شده، قدمت آن را قبل از اسلام نیز روایت می‌کند.

این قنات كه تا چندین سال پیش به دلیل برخی ناملایمتی‌ها و بی‌توجهی‌ها در حال نابودی بود، اینك و پس از ثبت جهانی آن، در حال آماده‌سازی برای تبدیل شدن به محلی تخصصی برای گردشگری قنات است.

براساس طراحی‌های صورت گرفته، گردشگران پس از ورود به این قنات به درون یکی از پایاب‌ها وارد می‌شوند و پس از گذشتن از مسیر آبی آن، وارد یك آسیاب آبی قدیمی می‌شوند و حتی امكان استفاده از نان طبخ شده در پای آسیاب این قنات برایشان مهیا می‌شود و در ادامه‌ی مسیر نیز از پایاب دیگر این قنات خارج خواهند شد.

یکی از ویژگی‌های جالب قنات زارچ، مقطع مربعی آن است چرا كه دیگر قنوات عمدتاً مقطعی بیضوی یا دایره‌وار دارند و همین ویژگی نشان می‌دهد که قدمت این قنات به دوران قبل از اسلام بازمی‌گردد.

هرچند میزان آبدهی قنات زارچ تا نیم قرن پیش افزون بر 150 لیتر در ثانیه بوده اما در حال حاضر به دلیل حفر بی رویه‌ی چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در حریم قنات، آبدهی آن به شدت کاهش یافته است.

یکی از نکات قابل توجه این قنات، مسیرهایی است که با اختلاف 10 متر ارتفاع بهم رسیده‌اند در حالی كه تراز این قنات صفر است و این شگفتی را برای بازدیدكنندگان به دنبال دارد كه این اختلاف تراز چگونه مدیریت شده است.

مظهر این قنات در شهر زارچ واقع شده و دارای سه شاخه یا تونل زیرزمینی جدا شامل شاخه‌های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی است. البته دو شاخه‌‌ی شیرین و ابراهیم خویدكی جزو شاخه‌های خشك شده قنات هستند و اكنون تنها شاخه‌ی شور به طول 72 كیلومتر از آبدهی 60 لیتر در ثانیه برخوردار است.

البته احیای دوباره و جریان یافتن مجدد آب در این قنات نیز مدیون تلاش‌های چهار ساله‌ی اداره کل میراث فرهنگی استان بوده كه با مسدود کردن و مبارزه با فاضلاب‌های متصل به این قنات که شاید بیش از 100 مورد بوده، صورت گرفته است.