چاپ

خبر یزد - یزد - شرایط اقلیمی و آب و هوای خشک و نیمه خشک استان یزد و نبود امکانات امروزی برای نگهداری و سرد نگه داشتن آب باعث شد تا مردم در گذشته برای ذخیره آب آشامیدنی مورد نیاز خود، آب انبار بنا کنند و به عنوان منبع ذخیره از آن استفاده کنند.
این بناها با معماری زیبا و منحصر به فرد توسط استاد کاران ماهر و قدیمی در دل زمین ساخته شد و از طریق پله هایی و گاها تا 100 پله امکان دسترسی به آن وجود داشته است.
ندوشن از جمله مناطقی است که مردمان آن از دیرباز به فکر ساخت آب انبار برای تامین و ذخیره سازی بودند و در کنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخیره سازی آب‌های فراوان زمستانی برای به مصرف رساندن آنها در فصل‌های گرم سال توجه داشته اند و برای تحقق این مسئله، « آب‌انبار» را بنیان گذاشته اند.
آب برخی آب انبارهایی که در داخل شهر قرار داشت به صورت دستی و با استفاده از آب قنات تامین می شد و منابع آبی آب انبارها موجود در بیابان ها و مراتع ندوشن باران بود.
آب‌انبارها با توجه به اینکه نقش مهمی‌ در زندگی روزمره مردم داشتند معمولا در مراکز محله‌ها و در کنار امکان مذهبی، آموزشی ، رفاهی و تجاری ساخته می‌شد و می توانستند نیاز محلات پرجمعیت شهری را برای ماه‌ها تأمین کنند.
فن ساختمان و شیوه معماری در بناهی آب‌انبارها دارای اعتبار خاصی است؛ چرا که سازندگان این بناها با دقت و نکته‌سنجی بسیار، به مسایل عمده ای چون میزان فشار آب بر کف و سطح آب‌انبار، مساله اندود داخل بنا، تهویه، تصفیه و جلوگیری از آلودگی آب، توجه کامل داشته‌اند.
هنر تزیین نمای خارجی آب‌انبارها، به خصوص سردر ورودی آنها و در برخی موارد، انتخاب اشعار جالبی برای کتیبه بالای سردر، همگی نشان دهنده آن است که این بناها با بسیاری از ویژگی‌ها و روحیات ساکنان پیرامون خود، ارتباط نزدیک و مستحکمی‌ داشته اند.
**آب انبار شاه عباسی
آب انبار شاه عباسی ندوشن نمونه ای از آثار به جا مانده از دوران صفوی است که با سقف آجری گنبدی شکل خود تداعی کننده سبک معماری دوره صفویان است که در 2طرف آن می توان از تماشای بادگیر چهار وجهی این مجموعه لذت برد.
این آب انبار در محله پایین یا توده در کنار مسجد جامع ندوشن واقع است و راه پله و ورودی آب انبار در جبهه جنوبی قرار دارد و به پا شیر منتهی است .
مخزن آب انبار طرحی مدور دارد و سقف آن به صورت نیم کره است و سه بادگیر چهار وجهی 2طرفه به آن متصل است.
درفاصله بین ورودی راه پله و همچنین در جبهه های اطراف بنا چسبیده به آن منازل مسکونی ساخته شده است و جز ورودی راه پله که محدود به کوچه است اجزاء دیگر بنا از دید محفوظ می باشد ، بطوری که به منظور مشاهده بادگیرها و سقف مخزن باید از راه پله خانه ایجاد شده روی راه پله آب انبار اقدام کرد، مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل ، آجر و ملاط ساروج است.
** آب انبار سکینه ندوشن
آب انبار سکینه مربوط به دوره قاجار است. بنای آب انبار دارای مخزنی مدور با سقفی گنبدی شکل است، آب انبار 2 بادگیر چهار طرفه با مقطع مستطیل شکل دارد.
ورودی راه پله اخیراً مسدود شده ولی از شواهد و گفته ها چنین بر می آید که راه پله آن سرپوشیده است.
مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل است و از آجر در نمای بدنه بادگیرها و رویه سقف مخزن استفاده شده است، آب انبار به واسطه قرارگیری در حریم خانه حاجی صادق و مسجد قلعه گزینه مناسبی برای ایجاد مرکزی فرهنگی در بافت تاریخی ندوشن است.
** آب انبار میدادان
آب انبار میدادان مربوط به دوره زندیه - افشاریه است و در ندوشن، روبروی حسینیه علیا واقع و در مرکز بافت قدیم بنا شده است.
**انبار خرمن زار
قدمت بنا که به دوران قاجار باز می‌گردد، موقعیت آن که در میانه کشتزارهای ندوشن واقع است و کارکرد آب انبار و فضای جانبی آن در کشاورزی سنتی را می‌توان از ویژگی‌های قابل توجه آب انبار خرمن زار بر شمرد و مصالح به کار رفته در آن از خشت و گل، آجر، سنگ و دیمه است.
آب انبار دارای یک بادگیر 2 طرفه با پلان مستطیل شکل است که در جبهه غربی قرار داردو نقش آن در آب انبار تهویه فضای خزینه و خنک سازی آب موجود در آن است.
دهانه‌های بادگیر آب انبار رو به غرب و شرق است و هر دهانه‌ دارای 2قفسه است، نحوه دسترسی به پاشیر از طریق 6 پله صورت می‌گیرد که مسیر آن به صورت ال انگلیسی است.
اتاقی در جبهه شمالی آب انبار ساخته شده که مکانی است برای استراحت کشاورزان و پلان مخزن آب انبار مستطیل شکل
است.
** آب انبار بوستان
مصالح به کار رفته در آب انبار بوستان خشت و گل، آجر، سنگ و دیمه (اندودی متشکل از خاکستر و آهک برای آب بندی) است. یک بادگیر 2 طرفه بین خزینه آب انبار و اتاق جنبی آن ساخته شده است که تهویه و خنک سازی هر 2 فضا را برعهده دارد.
پلان بادگیر آب انبار بوستان مستطیل شکل است و دهانه آن سوی مغرب و مشرق است و هر دهانه دارای 2قفسه است.
پلان مخزن آب انبار هم مستطیل شکل و سقف آن گردچین است و این بنا در سال 1391 مرمت و بازسازی شد.
آب انبار بوستان مربوط به دوره قاجار است و در کشتزارهای شرقی بافت ندوشن واقع شده است.
** آب انبار امامزاده ندوشن
آب انبار امامزاده که نوع مصالح و خصوصیات معماری بنا نشان از قدمت بیش از 300 سال دارد و قرارگرفتن در کنار امامزاده‌ای متعلق به دوران صفوی نیز به تعیین قدمت بنا در عهد صفوی قطعیت بیشتری می‌دهد.
در خصوص وجه تسمیه بنا نیز قابل ذکر است به دلیل واقع شدن بنا در کنار امامزاده‌ به این نام خوانده شده است.
بنای آب انبار امامزاده به مساحت 102 متر مربع در جوار امامزاده مامانیک و یکی از دروازه‌های ورودی قدیم ندوشن قرار دارد.
مصالح به کار رفته در بنا سنگ، ساروج، آجر و خشت است، مخزن با پلان دایره‌ای شکل به عمق تقریبی پنج متر ایجاد شده و نمای بیرونی مخزن تماماً از سنگ است.
سه هواکش خشتی یک طرفه در اطراف مخزن موجود بود که یکی از آنها برای تعریض کوچه مجاور تماماً تخریب شد، درگاه ورودی با آجر و خشت ساخته شد و پوشش سقف آن کاهگل و منبع تأمین آب آن نیز قنات بود.
ندوشن بیش از 200 اثر و بنای تاریخی و فرهنگی دارد و علاوه بر آب انبار ها، بافت تاریخی این شهر نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ندوشن با بیش از پنج هزار نفر جمعیت در 80 کیلو متری شمال غرب یزد قرار دارد.
6198 / 2047/