چاپ

خبر یزد - مهر / کتاب «سربازان ساسانی در جامعه اسلامی؛ خاستگاه‌های عیاری و فتوت» نوشته محسن ذاکری به‌تازگی با ترجمه حمیدرضا پیغمبری توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال 1995 در آلمان چاپ شده است.
محسن ذاکری نویسنده این‌کتاب، دانش‌آموخته رشته تاریخ در دانشگاه یوتای آمریکاست و همچنین به‌عنوان پژوهشگر پیشین مطالعات ایران و اسلام دانشگاه بوخوم آلمان شناخته می‌شود. او در این‌کتاب خود که به ساختار سیاسی و اجتماعی اواخر دوران ساسانی می‌پردازد، یک‌فرضیه اصلی را مطرح کرده است؛ این‌که شبه‌نظامیان مشهور به عیاران در جامعه اولیه اسلامی از تبار اسواران یا نیروهای نظامی نخبه ساسانی بوده‌اند.
مولف مورد اشاره می‌گوید تاریخ ایران در دوره گذار از روزگار باستان به دوران اسلامی برهه بسیار مهمی است که تاکنون پژوهش‌های ارزشمندی درباره مسائل گوناگون آن صورت گرفته است، یکی از این مباحث و موضوعات مهم پدیده‌ای بسیار مهم در تاریخ اجتماعی ایران یعنی عیاری و فتوت است که در این کتاب در بستر تاریخی‌اش و با توجه به ریشه و خاستگاه باستانی آن در ایران دوره ساسانی و مجراهای انتقال آن به دوران اسلامی بررسی می‌شود.
باور ذاکری این است که به‌رغم پژوهش‌های فراوان که تاکنون صورت گرفته، مسئله اساسی خاستگاه فتوت و پیروان آن هنوز حل‌نشده باقی مانده است. او در این کتاب تلاش کرده جای خالی بحث‌ دقیق درباره تحول فتوت و عیاری از دوره ساسانیان تا اوایل دوره عباسیان را پر کند.
کتاب پیش‌رو 4 فصل اصلی دارد که به این‌ترتیب‌اند: «مقدمه»، «نظام اجتماعی اواخر دوره ساسانی»، «آزادان در جامعه اسلامی اولیه» و «تحولات ادبی و کلامی».
فصل دوم کتاب، دربرگیرنده این‌عناوین است: «آیا شاهنشاهی ساسانی فئودالی بود؟»، «خرده‌مالکان: آزادان»، «تشکیلات نظامی و اداری»، «سواره‌نظام و پیاده‌نظام»، «جنگاوران نخبه: اسواران» و «ملازمان پادشاه: بندگان، سرهنگان، ایاران».
«هقانان و فتوحات اسلامی»، «اسواران در بصره و کوفه»، «اسواران در شام»، «مدیریت محلی»، «دهقانان و اسواران در عراق»، «دهقانان و اسواران در خراسان» و «ابناء» هم عناوین سومین‌فصل این‌کتاب هستند. در چهارمین فصل هم مخاطب با دو عنوان اصلی «شعوبیه آزادمردیه، آزادگی، فتوت»‌ و «قَدَریه و اُسواریه» روبروست.
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
جمع مونث حمراء و جمع مکسر آن احامره (از احمر به معنای سرخ) اغلب برای نامیدن گروهی از ایرانیان به کار می‌رفت که احتمالا سربازان دیلمی بودند. ابومسعود راوی موثق بلاذی گوید عرب عجم را حمراء می‌خوانند و می‌افزاید: «کسی را شنودم که می‌گفت: این اسواران در نزدیکی دیلم مقیم بودند و چون مسلمانان در قزوین بر ایشان چیره شدند اسلام آوردند، طبق همان شروط که اسواران بصره مسلمان شده بودند. سپس به کوفه آمدند و در آن‌جای مسکن گزیدند.» منابع دیگر نیز این‌موضوع را تایید می‌کنند، اما مصداقی کلی ارائه می‌دهند: «عرب‌ها به موالی حمراء می‌گویند و احامره نیز گروهی از عجم بودند که در بصره ساکن شدند و در کوفه ریشه دواندند.» در منبعی دیگر می‌خوانیم: «اساوره گروهی از پارسیان بودند که در نخستین روزهای بنای بصره در آن‌جا ساکن شدند، همان‌طور که احامره در کوفه مستقر شدند.» این‌مردم در پژوهش‌های معاصر «شوالیه‌های» ساسانی خوانده می‌شدند.
این‌کتاب با 344 صفحه، شمارگان 550 نسخه و قیمت 380 هزار تومان منتشر شده است.