خبر یزد - خبرآنلاین /انواعی از فناوری‌های شبکه‌های عصبی به عنوان یکی از ابزارهای هوش مصنوعی، محققان حوزه باستان‌شناسی را قادر ساخته تا متون و الواح تاریخی آسیب‌دیده را راحت‌تر بخوانند و از محتوای آنها رمزگشایی کنند.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به عنوان فناوری های پر کاربرد در یادگیری عمیق شناخته می‌شود که توسط انسان از طبیعت الهام گرفته شده‌اند. این شبکه‌ها متشکل از واحدهای پردازشی به نام نورون‌ها و با هم در ارتباط هستند و در کنار هم برای تشخیص الگوها، پردازش تصویر، تشخیص صدا و تحلیل داده‌ استفاده می‌شوند.
به نقل از ایرنا، فوران کوه وزوویوس در سال 79 پس از میلاد صدها طومار پاپیروس کشف شده در ویلایی رومی در هرکولانیوم (Herculaneum) را تبدیل به زغال و خوانش این طومارها را با دشواری زیادی روبرو کرد؛ اما هوش مصنوعی اکنون به محققان کمک می‌کند این متون باستانی را که قبلاً اصلا مفهوم نبود، بخوانند.
این دستاورد از یک چالش به دست آمد که یک شرکت آمریکایی به نام نت فریدمن مبدع آن بود؛ بر اساس این چالش محققانی که می‌توانستند راهکارهایی بر اساس هوش مصنوعی برای خواندن شماری از طومارهای باستانی ارائه دهند از جایزه نقدی برخوردار می‌شدند. سه جوان علاقه‌مند به رایانه و هوش مصنوعی به نام‌های یوسف نادر (در آلمان) همراه با لوک فاریتور (از آمریکا) و جولیان شلینگر (در سوئیس) در اکتبر 2023 (مهر 1402)، توانستند با موفقیت از هوش مصنوعی استفاده کرده و این طومارهای یونانی از جمله طومارهای هرکولانیوم را بخوانند و 700 هزار دلار جایزه را کسب کنند.
یکی از طومارهای هرکولانیوم
این متون که از حدود 2 هزار سال قبل در دسترس دانشمندان باستان شناس بود ولی خواندن آنها ممکن ن بود، حاوی مطالبی در مورد موسیقی، احساسات، تفریحات در دوران باستان بود. یک مدل حوزه هوش مصنوعی به نام تایمز فورمر به عنوان ابزای به محققان کمک کرد تا تفاوت‌های بین و سطوح پاپیروس را کشف کنند.

محققان با استفاده از اسکن‌های با کیفیت بالا و ترکیب آن با فناوری از هم تنیدن مجازی (virtual unwrapping) توانستند ساختار درونی این طومارها را کشف کنند. همچنین یک مدل تخصصی هوش مصنوعی به نام تایمزفورمر به بازشناسی تفاوت‌های موجود بین سطوح پاپیروسی خام و متون جوهرنوشته کمک کرد. این فناوری توانست بر چالش‌ ناممکن، خواندن متون جوهری کربن‌محور غلبه کند. اسکن‌های این متون به دلیل داشتن تراکم مشابه متون پاپیروس معمولا ناخوانا است.
هوش مصنوعی جایگزین انسان نیست
افزون بر این، هوش مصنوعی مطالعه متون باستانی را در رشته‌ها و مناطق مختلف تغییر داده است. یک مدل هوش مصنوعی به نام ایتاکا/ Ithaca به محققان کمک می‌کند کتیبه‌ها و نقوش خطی تاریخ یونان باستان را با دقت بیشتری نسبت به متخصصان انسانی بازیابی و تاریخ‌گذاری کنند.
یکی از این نمونه‌ها توسط محققان کره جنوبی رقم خورد که از هوش مصنوعی برای ترجمه آرشیوهای تاریخی گسترده‌ای استفاده کردند که به زبان هانجا/ Hanja، یک زبان نوشتاری باستانی نوشته شده است.
موفقیت در زمینه خوانش طومارهای هرکولانیوم، افق‌های جدیدی را برای دسترسی به متون تاریخی که قبلاً خوانده نشده بودند، پیش روی محققان باستان‌شناسی و هوش مصنوعی گشوده است. محققان قصد دارند صدها طومار باز نشده دیگر از این دسته طومارها را که در مجموعه‌های مختلف نگهداری می‌شوند، تجزیه و تحلیل کنند. این فناوری را می‌توان برای متون پنهان در صحافی‌های کتاب قرون وسطایی و بسته‌بندی‌های مومیایی مصری به کار برد. هزاران طومار دیگر ممکن است هنوز در ویلای هرکولانیوم مدفون باشد.

در حالی که ابزارهای هوش مصنوعی در رمزگشایی متون باستانی و تحقیقات تاریخی نقش مهمی دارند، بیشترین ارزش آنها نه جایگزینی این ابزار به جای تخصص انسانی؛ بلکه از تقویت آن ناشی می‌شود و در یک کلام ترکیب قابلیت‌های یادگیری ماشینی با دانش متخصصان فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای رمزگشایی از حکمت باستانی و تغییر شکل درک ما از تمدن‌های باستانی ایجاد می‌کند.